แผนธุรกิจ (Business Plan) คืออะไร

มีผู้อ่านสอบถามมาเยอะมาก ว่า โมเดลธุรกิจ (Business Model) เหมือนหรือแตกต่างกับ แผนธุรกิจ (Business Plan) ไหม ถ้าอยากทำธุรกิจ ควรทำโมเดลธุรกิจ (Business Model) หรือ แผนธุรกิจ (Business Plan) ดี วันนี้ชวนมาทำความรู้จักแผนธุรกิจ (Business Plan) ในเบื้องต้นกันครับ

1. แผนธุรกิจ (Business Plan) คืออะไร

แผนธุรกิจ (Business Plan) คือ แผนการดำเนินงานธุรกิจ เพื่อให้ธุรกิจบรรลุวัตถุประสงค์ตามเป้าหมาย โดยครอบคลุมแผนธุรกิจด้านต่างๆ อย่างครบถ้วน ได้แก่ ด้านการตลาด ด้านการจัดการ ด้านการดำเนินงาน ด้านการเงิน รวมถึงการจัดการความเสี่ยง

แผนธุรกิจ (Business Plan) คือ แผนการดำเนินงานธุรกิจ เพื่อให้ธุรกิจบรรลุวัตถุประสงค์ตามเป้าหมาย โดยครอบคลุมแผนธุรกิจด้านต่างๆ อย่างครบถ้วน

โสภณ แย้มกลิ่น

2. แผนธุรกิจ (Business Plan) มีกี่ประเภท

แผนธุรกิจไม่ได้มีการแบ่งประเภทอย่างเป็นทางการ แต่จากการใช้งานในแวดวงธุรกิจ แผนธุรกิจสามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ

A. แผนธุรกิจเพื่ออธิบายการดำเนินงาน (ในปัจจุบัน)

แผนธุรกิจแบบนี้ คือแผนธุรกิจที่อธิบายกระบวนการทำงานทั้งหมดของธุรกิจ โดยมาก จะเป็นแผนที่เหมาะกับธุรกิจที่ดำเนินงานอยู่แล้วในปัจจุบัน แต่ไม่เคยมีแผนธุรกิจที่เป็นรูปแบบมาก่อน

เช่น ทำธุรกิจอยู่แล้ว ธุรกิจพอไปได้นะ ของก็พอขายได้ แต่เจ้าของไม่เคยจด หรือมีอะไรเป็นรูปแบบเลย ไม่รู้เลยว่าลูกค้ามีกี่กลุ่ม ขายก็ขายได้ แต่ไม่รู้ขายสินค้าแต่ละชนิดเท่าไหร่ กำไรต่อชิ้นเป็นยังไง ของซื้อจากไหนก็รู้ แต่ไม่รู้ว่าใครบ้าง ธุรกิจมีกำไรหรือเปล่าก็ไม่แน่ใจ รู้แค่มีเงินจ่ายพนักงาน ฯลฯ

ผู้ประกอบการกลุ่มที่ควรพัฒนาแผนธุรกิจแบบนี้ คือ ผู้ประกอบการที่ทำธุรกิจยังไม่เป็นระบบ เช่น เกษตรกรรายย่อย ร้านขายของชำ Micro Enterprise, SME ขนาดเล็กๆ ร้านขายของชำ เป็นต้น

โดยเฉพาะธุรกิจครอบครัว ธุรกิจส่วนตัว ที่บริหารงานโดยเจ้าของธุรกิจคนเดียว แบบ “ทุกอย่างอยู่ในหัวฉัน”

หากธุรกิจไหนเข้าข่ายแบบนี้ ควรเขียนแผนธุรกิจอย่างยิ่ง เพราะหากเราไม่อยู่ หากไม่เขียนแผนธุรกิจไว้ ลูกหลานจะไม่รู้เลยว่าติดต่อใคร ทำอย่างไร ซื้อของที่ไหน เป็นต้น

การพัฒนาแผนธุรกิจแบบนี้ จะช่วยจัดระบบความคิด รวมถึงจัดระบบธุรกิจตัวเองได้เป็นระบบขึ้น หากธุรกิจต้องการเพิ่มทุน เช่น กู้ธนาคาร หรือ ชวนคนอื่นมาลงหุ้นเพิ่ม เค้าจะถามเราว่า “แล้วธุรกิจปัจจุบันพี่เป็นยังไงครับ” “ลูกค้ามีใครบ้างคะ” “ขายได้เดือนละเท่าไหร่ครับ” ก็สามารถให้เค้าอ่านแผนธุรกิจของเราได้เลย

B. แผนธุรกิจเพื่อพัฒนาธุรกิจใหม่ (ในอนาคต)

แผนธุรกิจแบบนี้ เหมาะกับธุรกิจที่ต้องการพัฒนาสินค้าใหม่ๆ และอยากจะวางแผนให้กับสินค้าและบริการนั้นๆ เช่น สินค้าใหม่อันนี้จะขายใครดี ควรเลือกใครเป็นกลุ่มลูกค้า จะผลิตที่ไหน จะขายชิ้นละกี่บาท ถ้าขายแล้วจะกำไรกี่บาท เป็นต้น

แผนธุรกิจแนวนี้ เป็นแผนธุรกิจที่มีความเป็นแผนกลยุทธ์ (Strategic Plan) อยู่สูง คือ ต้องเน้นการวิเคราะห์หลายสิ่งประกอบด้วย เช่น การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายนอก การวิเคราะห์อุตสาหกรรม การวิเคราะห์คู่แข่ง การวิเคราะห์ตัวเอง เป็นต้น

(ซึ่งการวิเคราะห์ต่างๆ แผนธุรกิจแบบแรกก็มีนะ แต่ไม่สำคัญเท่าการพัฒนาแผนเพื่อธุรกิจใหม่แบบนี้ เพราะเราจะต้องไปขายสินค้าและบริการในตลาดใหม่)

แผนธุรกิจแบบนี้ จึงเหมาะกับธุรกิจทุกประเภทที่ต้องการพัฒนาธุรกิจใหม่ สินค้าใหม่ บริการใหม่ ซึ่งควรมีแผนล่วงหน้าก่อนจะดำเนินการจริง แต่ขั้นตอนการวิเคราะห์ ก็จะซับซ้อน และ ต้องใช้ทรัพยากรมากกว่าแผนแบบแรกครับ

---

แต่ไม่ว่าจะเขียนแผนธุรกิจ เพื่อการดำเนินงานในปัจจุบัน (A) หรือ เขียนแผนธุรกิจสำหรับการสร้างธุรกิจใหม่ในอนาคต (B)

รูปแบบของแผนธุรกิจจะใกล้เคียงกันครับ แต่การให้ความสำคัญอาจจะแตกต่างกัน

ถ้าเขียนแบบ A จะเน้นการอธิบายสิ่งที่เป็นในปัจจุบันว่าเป็นอย่างไร

แต่ถ้าเขียนแบบ B มักเน้นการวิเคราะห์ธุรกิจใหม่เป็นหลัก หลายครั้ง เป็นแผนธุรกิจเฉพาะสินค้าและบริการใหม่โดยเฉพาะไปเลย ไม่ได้เป็นแผนธุรกิจของทั้งองค์กร

3. แผนธุรกิจ (Business Plan) ประกอบด้วยอะไรบ้าง

อ่านมาถึงตรงนี้ ถ้าอยากเขียนแผนธุรกิจของตัวเอง ลองมาดูว่าแผนธุรกิจประกอบด้วยอะไรบ้างอย่างคร่าวๆ กันครับ

ส่วนที่ 1 : บทนำ

ส่วนนี้จะเป็นส่วนบทนำ (Introduction) เช่น ปก สารบัญต่างๆ แต่ส่วนสำคัญของส่วนบทนำที่ควรจะมีคือ

• เหตุผลที่เขียนธุรกิจ เพื่ออธิบายว่าเขียนแผนเพื่ออะไร (เพื่อ A หรือ B) จะเอาไปทำอะไร
• บทสรุปผู้บริหาร สำหรับคนที่ไม่อยากอ่านแผนธุรกิจทั้งเล่ม ก็อ่านบทสรุป 1 – 2 หน้าพอ (สาระสำคัญคือ ธุรกิจคุณกำไรเท่าไหร่ ใส่ไปด้วยนะ)
• ความเป็นมาของธุรกิจ อาจจะเล่าประวัติสำหรับธุรกิจที่เปิดมานานแล้ว หรือ หลายครั้งถ้าเขียนแผนแบบ B คนจะเอา Problems ของลูกค้ามาอธิบายตรงนี้ แล้วอธิบายว่าธุรกิจของเราช่วยแก้ปัญหาให้ลูกค้าได้อย่างไรบ้าง
• รายละเอียดของสินค้าและบริการของเรา เพื่ออธิบายให้ผู้อ่านเห็นภาพรวมว่า ตกลงเราทำธุรกิจอะไรอย่างสรุป (ถ้าอยากรู้แบบละเอียดๆ ก็ไปอ่านส่วนที่ 2)
• การวิเคราะห์สถานการณ์ในปัจจุบัน จะรวมถึงการวิเคราะห์อุตสาหกรรม การสถานการณ์ทางธุรกิจในปัจจุบันครับ (อีกแนวนึงมักเอาส่วนนี้ไปใส่ในแผนการตลาดในส่วนที่ 2)
• โมเดลธุรกิจ (Business Model) หลายคนใส่ Business Model ธุรกิจในส่วนนี้ เพื่อให้ผู้อ่านเห็นภาพรวมก่อนอ่านรายละเอียดแผนธุรกิจ

ส่วนที่ 2 : เนื้อหาหลัก

ส่วนนี้เป็นส่วนประกอบหลักของแผนธุรกิจครับ จะประกอบด้วยแผนการดำเนินงานหลักของธุรกิจในด้านต่างๆ ดังนี้

แผนการจัดการ (Management Plan)

จะเป็นคล้ายๆ แผนการจัดการ (Management) + การจัดการบุคคล (HR) โดยมากจึงอธิบายพวก พวก Vision Mission Goals ของธุรกิจ อธิบายว่าธุรกิจตั้งแบบไหน (เจ้าของคนเดียว หจก บริษัท) และแผนกการจัดการด้านบุคคล เช่น เจ้าของคือใคร พนักงานคือใคร พนักงานกี่คน กี่แผนก อะไรแบบนี้

แผนการตลาด (Marketing Plan)

จะเป็นเกี่ยวกับการตลาดทั้งหมด อาจแบ่งออกเป็น 2 ส่วนหลัก คือ ส่วนการวิเคราะห์สภาวะทางการตลาดปัจจุบัน เช่น วิเคราะห์อุตสาหกรรม จะใช้ PEST, PESTEL, STEEP ฯลฯ อะไรก็ได้ที่ถนัด วิเคราะคู่แข่ง วิเคราะห์จุดแข่งจุดอ่อน วิเคราะห์ตลาดและลูกค้าเป้าหมาย เป็นต้น

อีกส่วนนึงจะเป็นการวางแผนด้านสินค้าและบริการ ผ่านการใช้ 4P, 7P เช่น รายละเอียดของสินค้าและบริการมีกี่แบบ อะไรบ้าง แต่ละแบบราคาเท่าไหร่ ขายที่ไหน ช่องทางไหนบ้าง แนวนี้

แผนการดำเนินงาน (Operation Plan)

จะเป็นเกี่ยวกับการได้มาของสินค้าและบริการ ถ้าเป็นสินค้าที่ผลิตเพื่อขาย ก็จะเขียนเป็นแผนการผลิต (Production Plan) ไปเลย เช่น ซื้อวัตถุดิบที่ไหน กี่บาท เครื่องจักรอะไรบ้างที่ต้องใช้ กระบวนการผลิตเป็นอย่างไร เป็นต้น

ถ้าเป็นธุรกิจซื้อมาขายไปก็อธิบายอีกแบบ ไปซื้อที่ไหนมา เท่าไหร่ มี Supplier กี่เจ้า

ส่วนถ้าเป็นธุรกิจบริการ ก็จะเขียนเป็นแผนการบริการ (Service Plan) แทน เช่น ไปพนักงานนวดมาจากไหน จะเทรนพนักงานนวดยังไง มีกระบวนการจัดควบคุมคุณภาพยังไงบ้าง เป็นต้น

แผนการเงิน (Financial Plan)

โคตรพ่อโคตรแม่แผน (ขออภัย) เพราะมันเยอะ และ สำคัญมาก มันคือการขมวดทุกแผนเข้าด้วยกันว่า ที่เขียนเล่าในแผนต่างๆ ก่อนหน้านี้เนี่ย ตกลงกำไรหรือเปล่า?

ดังนั้นในแผนการเงินจะประกอบได้ด้วย การประมาณการงบกำไรขาดทุน การทำงบกระแสเงินสด การวิเคราะห์จุดคุ้มทุน การวิเคราะห์ผลตอบแทนโครงการ และสารพัดแผนทางการเงินที่ต้องการเพิ่ม เช่น จะวิเคราะห์ financial ratio ด้วยก็ได้

แต่ถ้าเขียนแผนให้ธุรกิจเล็กๆ หลายครั้ง เค้าอยากรู้แค่ว่าทุกวันนี้กำไรเท่าไหร่เนี่ย ก็มีนะครับ แบบรับแต่เงิน แต่ไม่รู้ว่ากำไรเท่าไหร่มีเยอะแยะ

---

ส่วนแผนอื่นๆ ถ้าอยากใส่ก็เพิ่มก็ได้ เช่น แผนการจัดการความเสี่ยง (Risk Management Plan) เป็นต้น

ส่วนที่ 3 : ภาคผนวก

ส่วนนี้จะเป็นพวกตารางต่างๆ ที่เยอะมากไปที่จะใส่ในแผนก็เอามาไว้ในนี้ (เช่น พวกงบล่วงหน้าต่างๆ) รวมถึงเอกสารประกอบต่างๆ เช่น ใบจดทะเบียนการค้า พวกเอกสารอ้างอิงต่างๆ ก็นำมาใส่ในนี้ได้หมดครับ

4. สรุปแผนธุรกิจ (Business Plan)

อ่านมาถึงตรงนี้ จะสรุปได้ว่า แผนธุรกิจ (Business Plan) ก็คือ แผนการดำเนินงานของธุรกิจในด้านต่างๆ นั่นเองครับ

แต่ด้วยว่าคำว่าแผนธุรกิจ (Business Plan) มันค่อนข้างกว้างมาก โดยเฉพาะเมื่อคุยผู้ประกอบการหรือคนนอกวงการธุรกิจ เค้าอาจจะต้องการทำอย่างนึง แต่พูดอีกอย่างหนึ่งก็ได้

ดังนั้น เวลาคุยเรื่องแผนธุรกิจกับคนนอกวงการ จึงต้องคุยให้ชัดเจนว่าต้องการทำอะไรกันแน่

หรือบางกรณี เราไม่สามารถเขียนแผนธุรกิจ (ที่ดี) ได้เลย โดยไม่ทำกระบวนการบางอย่างมากก่อน

เช่น เราควรทำ Business Model Design ในพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ก่อน แล้วค่อยมาทำแผนธุรกิจ

หรือ เราควรคิดแผนกลยุทธ์ที่ชัดเจน (Strategic Plan) ก่อน เพื่อให้ธุรกิจมีทิศทางที่ชัดเจน ก่อนที่จะมาเน้นการดำเนินงานธุรกิจแต่ละด้าน

หรือ เราควรทำแผนภาพอนาคต (Strategic Foresight) เพื่อรู้เทรนธุรกิจในอนาคต ก่อนลงมือพัฒนาธุรกิจ เป็นต้น

---

หรือในบางกรณี ผู้ประกอบการ อยากได้แผนเฉพาะด้านในด้านหนึ่งหรือเปล่า เพราะแผนธุรกิจเป็นแผนแบบภาพรวม ไม่ได้เจาะลึกด้านในด้านหนึ่งโดยเฉพาะ

เช่น ถ้าผู้ประกอบการอยากรู้ด้านการตลาด ก็ควรเจาะเป็นแผนเฉพาะทางไปเลย เช่น แผนการตลาด (Marketing Plan)

ถ้าอยากรู้เรื่องการเงินแบบเน้นๆ การควรทำแผนการเงิน (Financial Plan)

การทำแผนเฉพาะด้านๆ จะช่วยให้แผนนั้นได้ข้อมูลที่ลึกซึ้ง และครบถ้วนกว่าการใช้ทรัพยากรมาทำแผนธุรกิจแบบภาพรวม

เขียนมาถึงตรงนี้ ยังไม่ได้เล่าเรื่องความเหมือนและความต่างของ Business Model กับ Business Plan เลย รวมถึงว่า Business Plan ควรเอาไปใช้ตอนไหน ไว้เดี๋ยวมาอธิบายต่อบันทึกหน้านะครับ

(เขียนแล้วนะ อ่านต่อได้ที่ Business Model กับ Business Plan ต่างกันอย่างไร)

ปล. ถ้าสนใจจะให้ผู้เขียนและทีมงาน พัฒนาแผนธุรกิจ (Business Plan) หรือ แผนด้านอื่นๆ สามารถติดต่อผู้เขียนได้ที่หน้า About ครับ

63636363636363636363636363

อ่านมาถึงตรงนี้ก็ต้องขอบคุณผู้อ่านทุกคนมาก เรื่อง Business Plan และ Business Model คืออะไร เป็นส่วนหนึ่งของซีรีย์โมเดลธุรกิจ (Business Model) ยังมีรายละเอียดที่น่าสนใจกว่านี้อีกมาก เขียนในบันทึกนี้คงไม่พอ ถ้าสนใจจะมาเล่าต่อในบันทึกถัดไปนะครับ ถ้าอยากอ่านเรื่องอื่นเกี่ยวกับการสร้างคุณค่า (Value Proposition Design) รวมถึงเรื่อง Strategy เพิ่มเติม สามารถอ่านได้จากหน้าสารบัญ 

References:

• Write your business plan by U.S. Small Business Administration